Gepubliceerd: 20 oktober 2023 om 14:05
Nu het kabinet de intentie heeft uitgesproken om het overbelaste elektriciteitsnet tijdens piekuren te ontzien, pleiten grootverbruikers voor een snelle opwaardering van het net. Ze willen unaniem een aanvalsplan om uitval of torenhoge piekuurtarieven te voorkomen.
Het was niet onverwacht, maar zorgde toch voor onrust toen demissionair minister van Energie Rob Jetten meldde dat ons elektriciteitsnet in alle provincies “grotendeels vol, waarschijnlijk vol of bijna vol” is. Jetten wil daarom dat netbeheerders afspraken maken met bedrijven om op piekmomenten, bijvoorbeeld tussen 16.00 en 20.00 uur, tegen een vergoeding minder elektriciteit te gebruiken.
Een contract waarmee bedrijven verzekerd zijn van capaciteit om 24 uur per dag, zeven dagen per week stroom te transporteren, moet een luxeproduct worden met een hogere prijs. De minister wil het ook mogelijk maken voor grootverbruikers om hun stroomverbruik onderling af te stemmen.
Waarom hangen deze plannen nu als een zwaard van Damocles boven het bedrijfsleven en in de toekomst misschien zelfs boven gewone huishoudens? Jarenlang zijn er miljarden gestoken in de uitbreiding van het elektriciteitsnet, maar de vraag naar ruimte groeit sneller dan er kabels gelegd kunnen worden. De overheid zet zich in om land beschikbaar te maken en het vergunningsproces te verkorten. Maar de komende vijf jaar lijkt het vooral water naar de zee te brengen.
Ronden
En dat zit het bedrijfsleven dwars. VNO-NCW en MKB-Nederland vinden het op zich goed dat het kabinet inzet op verschillende lapmiddelen, maar het aanpakken van het kernprobleem – via uitbreiding en verzwaring van het elektriciteitsnet en betere benutting van het bestaande net – moet prioriteit krijgen.
Het overal overvolle elektriciteitsnet vraagt om nieuwe creatieve oplossingen,” roepen de overkoepelende organisaties in een persbericht, zonder die oplossingen echt te specificeren. Ze noemen met name ‘flexibeler gebruik van het net’ als onderdeel van de tijdelijke aanpak waaraan het bedrijfsleven snel kan bijdragen. VNO-NCW en MKB-Nederland zien ook ‘kansen om energieopwekking en -verbruik beter op elkaar af te stemmen en energie te delen’.
Techniek Nederland, de branchevereniging voor de technieksector, is concreter. De problemen op het elektriciteitsnet kunnen grotendeels worden opgelost door technische systemen in gebouwen en huizen slimmer te regelen. Maatregelen ‘achter de meter’ kunnen de piekbelasting van het elektriciteitsnet met 25 procent verminderen, beweert de organisatie.
Macht delen
Voorzitter Doekle Terpstra van Techniek Nederland zegt: ,,We kunnen de congestie op het net verminderen, bijvoorbeeld door duurzaam opgewekte energie te delen met huiseigenaren of bedrijven in de directe omgeving. Overheid en netbeheerders moeten dat wettelijk mogelijk maken.” Techniek Nederland ziet technische maatregelen ook niet als enige oplossing. ”Energiebesparing en netverzwaring blijven nodig.”
Terpstra benadrukt dat het bedrijfsleven, met bijvoorbeeld miniplants op bedrijventerreinen die stroom slim verdelen, en de overheid alle kansen moeten benutten om de komende jaren meer ruimte te creëren op het elektriciteitsnet. Minister Jetten schrijft in de Kamerbrief dat ze graag met de technologiesector in gesprek blijft over mogelijke oplossingen. Dat aanbod nemen we vanzelfsprekend aan.”
Volgens de netbeheerders staan er nu 105 gigawatt aan aanvragen in de wachtrij. Dit zijn ongekende volumes. In 2021 slaagde TenneT er ‘slechts’ in om voor 9,9 Gigawatt aan te sluiten. Bedrijfsorganisaties dringen er al lang op aan dat ondernemers toegang krijgen tot die wachtrijen, zodat ze kunnen bepalen wanneer ze hun investeringsbeslissingen nemen.
Energie-intensieve grootverbruikers zijn onder andere drukkerijen en wasserijen, metaal- en glastuinbouwbedrijven, (industriële) bakkers, steenbakkerijen, chemische bedrijven en fabrikanten van producten als plastic en papier, schadeherstelbedrijven en slagers.
Energietransitie
Er zijn niet alleen economische nadelen, maar volgens ABN Amro staat het overbelaste elektriciteitsnet de energietransitie in de weg. Het zure is dat het elektriciteitsnet de afgelopen jaren juist zo overbelast is geraakt door de vervanging van fossiele brandstoffen door hernieuwbare energie. En het duurt jaren om de capaciteit van het elektriciteitsnet uit te breiden.
In één rapport schreven bankiers en economen letterlijk: “Netcongestie is een obstakel voor verdere elektrificatie van ons energieverbruik. Bijvoorbeeld als nieuwbouwprojecten stagneren. ‘Tot een paar jaar geleden kwam het sporadisch voor dat een nieuwbouwproject niet van de grond kwam door een tekort aan netcapaciteit, tegenwoordig is dit eerder regel dan uitzondering, vooral buiten de Randstad.’
De experts van ABN Amro zijn van mening dat eerst de schaarse capaciteit van het elektriciteitsnet slimmer moet worden gebruikt. Waakhond ACM doet al veel om congestie tegen te gaan en de energietransitie te versnellen, stellen ze. Zo krijgen netbeheerders de mogelijkheid om capaciteit terug te nemen die door bedrijven is gecontracteerd maar niet binnen maximaal twee jaar wordt gebruikt. Deze capaciteit kan dan herverdeeld worden.
Gemakkelijker ontvlechten
Uiteindelijk moet een nieuwe energiewet ook verlichting brengen en “bedrijven toestaan om stroom te delen met naburige bedrijven, en het voor bedrijven gemakkelijker maken om zich te verenigen in een energiecollectief en allerlei soorten energievoorzieningen te delen”. Vandaag de dag kan er echter al gewerkt worden aan oplossingen zoals energie besparen en zelf zonne- of windenergie opwekken. Daarnaast ook self-storage.
Toch lijkt het nog jaren te duren voordat bedrijven allemaal een eigen accu in het pand hebben, zodat ze het elektriciteitsnet niet belasten tijdens piekuren. En dat kan echt sneller, concludeert Techniek Nederland. ”De overheid zou ook meer moeten doen om thuisbatterijen en buurtbatterijen te stimuleren.”
Bron: AD